«Кӗтме пӗлекенсем — тӗлейлӗ», — текен каларӑш ваттисем ахальтен мар каланине Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Кукашни ялӑн ҫыннисем лайӑхах пӗлсе тӑраҫҫӗ. Нумай ҫул хушши вӗсем культура ҫуртне хута ярас куна кӗтсе пурӑннӑ. Ара ял халӑхне ӗҫсем вӗҫленнӗ хыҫҫӑн канмалли вырӑн та кирлӗ ӗнтӗ.
2013 ҫулта вара ӗмӗтленни пӗччекӗн пурнӑҫа та кӗме тытӑннӑ, 330 тӑваткал метр лаптӑклӑ тата 120 вырӑнлӑ культура ҫуртне хута ярас проекта республикӑри адресла инвестици программине кӗртнӗ пулнӑ. Ҫапла вара паянхи кунчченех кану учрежденине купалассипе хӗрӳллӗ, хастар ӗҫӗсем пыраҫҫӗ.
Пӗтӗмӗшлӗ 20 миллион тенке ларакан клуба хута ярас ӗҫе 2013 ҫулта республика хыснинчен 3 миллион тенкӗ уйӑрса панӑ. Унсӑр пуҫне Кукашни ял тӑрӑхӗн хыснинчен ҫак ӗҫ валли 112 пине яхӑн тенкӗ уйӑрнӑ.
«Чӑваш Ен аграрийӗсем ҫӗрле те ҫӗрулми кӑлараҫҫӗ», — тесе хыпарланине курма тиврӗ тӗнче тетелӗнчи ресурссенчен пӗринче ҫак кунсенче. Мӗн тӑвӑн ӗнтӗ, ҫанталӑкӗ ҫула пӳлсе пычӗ те, ҫак кунсенчи уяр ҫанталӑкпа хресчен ҫӗрле те усӑ курма ӑнтӑлнинчен тӗлӗнмелли ҫук ӗнтӗ. Ара, лартса ӳстерсе, ҫумласа-эмеллесе тӑкаклан-тӑкаклан та кайран хирте хӑвар-ха...
Ял хуҫалӑх предприятийӗсене аслӑ классенче вӗренекенсем, социаллӑ сферӑра тата ытти хӑш-пӗр отрасльте тӑрӑшакансем пулӑшма тухнӑ. Республикӑн аграри ведомстви те айккине пӑрӑнман. Унта ӗҫлекенсем иртнӗ шӑматкун Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи «Смак-Агро» тулли мар яваплӑ обществӑна тухса кайнӑ. Унта вӗсем 12 тонна кишӗр кӑларнӑ.
Авӑнӑн 19-мӗшӗнче Чӑваш наци вулавӑшӗнче Валентина Андреевна Иванова паллӑ журналист тата ҫыравҫӑ хатӗрленӗ «Андриян Николаев: орбиты космические и земные» кӗнеке хӑтлавӗ пулчӗ. Кӗнекене 3000 экземплярпа «Чǎвашсен чаплӑ ҫыннисем — Замечательные люди Чувашии» ярӑмра пичетленӗ. Валентина Андреевна Иванова журналист хӑй вӑхӑтӗнче виҫҫӗмӗш космонавтпа темиҫе хутчен те тӗл пулса калаҫнӑ. Вӑл, Чӑваш радио корреспонденчӗ, радиокӑларӑм валли Андриян Николаев космонавтран чи пӗрремӗш интервью илекенӗ. Хатлавра сумлӑ хӑнасем чылайӑн пухӑннӑччӗ. Залра космонавт ҫинчен ку таранччен пичетленнӗ кӗнекесен куравне те йӗркеленӗччӗ.
Чыслав Андриян Григорьевича халалланӑ хӑтлавран пуҫланчӗ. «Вӗҫ-вӗҫ куккук, вӗҫ куккук, вӑрман хӗрне ҫитиччен...» — чӗрене хумхантарать космонавтӑн юратнӑ юрри, куҫран куҫҫуль кӑларать, кӗҫех космонавт зала кӗрсе кӗнеке авторне тав тӑвассӑн туйӑнать. Вӑрнар районӗнчи Калинино вӑтам шкул ачисем космонавта, космоса халалласа литмонтажпа, сӑвӑ-юрӑпа куракансем умне тухса вӗсем те пултаруллӑ ӳснине кӑтартрӗҫ.
Чӑваш Енӗн транспортпа ҫул-йӗр хуҫалӑхӗн министерствинче хӑвӑрт ҫӳрекен чукун ҫулӑн чарӑнӑвӗсем ӑҫта пуласси пирки сӳтсе явнӑ иккен. Пӗри Шупашкар районӗнчи Мӑналта пулӗ, тепри — Етӗрне районӗнчи Полянки ял ҫумӗнче. Иккӗмӗшне суйланӑ чухне ҫак ял М7 ҫул ҫумӗнче пулнине шута илнӗ пулать.
Ларура транспорт министрӗ чукун ҫул иртме палӑртнӑ ҫӗрсемпе чееленсе усӑ курма пултарасси пирки те асӑннӑ — ку ӗҫе районсен администрацийӗсем ҫирӗп тӗрӗслесе тӑрӗҫ тесе шантарнӑ вӑл.
Аса илтеретпӗр: проекта 2018 ҫул тӗлне пурнӑҫа кӗртесшӗн. Пирӗн республика тӑрӑх вӑл маларах асӑннӑ районсемсӗр пуҫне Муркаш тата Сӗнтӗрвӑрри районӗсемпе иртмелле.
«Чӑваш Ен» ГТРКан журналисчӗ Марина Карягинӑн фильмӗ Ӗпхӳре иртнӗ «Еврази сасси» иккӗмӗш пӗтӗм Раҫҫейри наци вещанин фестивалӗнче гран-при ҫӗнсе илнӗ. Кун ҫинчен телекомпанийӗн сайчӗ хыпарланӑ.
Карягинӑн «Ҫӗр ҫул иртсен. Терентий Дверенин» документлӑ лентине «Телевидени» номинацире чи лайӑххи тесе палӑртнӑ. Ӳкернӗ фильм пӗчӗк пуканесенчен этнографи композицине йӗркелекен чӑваш халӑх ӑсти Терентий Дверенин ҫинчен каласа парать. Лентӑна ӳкернӗ чухне Дверенин 94 ҫулта пулнӑ иккен.
— Мана чи малтанах унӑн ӗҫӗсем мар, вӑл хӑй мӗнлерех ҫын пулни кӑсӑклантарса ячӗ. Мӗнле майпа, мӗне асамлӑхпа вӑл ҫапла авалхи ҫын пек упранса юлнӑ? Вӑл урӑх ӗмӗртен, иртнӗ ӗмӗртен килнӗн туйӑнатччӗ, — каласа парать Марина Карягина.
Кӑҫал «Еврази сассине» Раҫҫейри 70 телерадиокомпанийӗ пуҫтарӑннӑ. Ӑмӑртура этнокультура темипе 300 яхӑн программа хутшӑннӑ пулнӑ. Экспертлӑ жюри виҫӗ кун хушши чи лайӑх фильмсемпе передачӑсене суйланӑ. Фестивалӗн тӗп награди вара Тутарстана кайнӑ, унта ӗнтӗ ҫичӗ наци республики хутшӑнӑвӗпе 55 ҫул хушши эфира «Атӑлпа Урал хушшинче» программа тухса тӑрать.
Республикӑн Ял хуҫалӑх министерстви пресс-тур йӗркелессине ырӑ йӑлана кӗртрӗ темелле. Ун пек мероприятие унччен вӑл ҫуркунне ирттернӗччӗ. Халӗ ав, иртнӗ уйӑх вӗҫӗнче журналистсем Сергей Павлов министрпа пӗрле Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи «НамЭКО» тулли мар яваплӑ обществӑна ҫитсе курнӑ.
Пресс-тур вӑхӑтӗнче кӗрхисене акасси тата ҫӗрулми кӑларасси епле пынипе паллашнӑ. Ара, хальхи вӑхӑтра шӑпах ҫак ӗҫсене ирттересси ҫивӗч ыйту шутланать те. Сӗнтӗрвӑрри районне илсен, кӗрхисене 3 пин гектар ҫинче акасшӑн. Ҫурла уйӑхӗн 29-мӗшӗ тӗлне ҫӗре 2200 гектар хатӗрленӗ, кӗрхисене 1110 гектар акнӑ, ҫав шутран «НамЭКО» обществӑра — 280 гектар. Ҫӗрулми вара районӗпе 173 гектар йышӑнать, ҫав шутран 20 гектарӗ — маларах асӑннӑ обществӑра. Районта ҫӗрулми гектар пуҫне вӑтамран 194 центнер тухать пулсан, «НамЭКО»-ра — 250 центнер.
Сӑнсем (24)
Ӗнер РФ Следстви комитечӗн республикӑри Управленийӗнче пресс-конференци иртрӗ. Унта ведомствӑн ҫур ҫулхи ӗҫӗ-хӗлне пӗтӗмлетрӗҫ. Ҫавӑн йышши мероприятисенчи евӗрех нумай цифра асӑнчӗҫ. Вӗсемпе Управлени ертӳҫин аслӑ пулӑшуҫи Олег Дмитриев паллаштарчӗ.
Ҫапах та пресс-конференцин самай пайӗ нумаях пулмасть пуҫарнӑ пуҫиле ӗҫӗн тӗп фигуранчӗ — Сӗнтӗрвӑрри район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Юрий Моисеев — тавра пычӗ. Сӑмах май, ҫӗр сутма ирттерекен аукционта Моисеев пӗр усламҫӑна ҫӗнтерме пулӑшма шантарнӑ имӗш. Ҫакӑншӑн район администрацийӗн пуҫлӑхӗ 4 миллион тенкӗ ыйтнӑ пулать. Сӗтевӗн ҫуррине — 2 миллионне — панӑ чух ҫакланнӑ иккен. Ҫӗре Моисеев ял хуҫалӑх тӗллевӗллӗ категорирен каярах строительство валли куҫарма шантарнӑ-мӗн.
Журналистсенчен хӑшӗ ку ӗҫре политика сӗмӗ, апла тӑк ура хурас тени ҫук-и тесе кӑсӑкланчӗ. Следстви управленийӗн уйрӑмах пӗлтерӗшлӗ ӗҫсене тӗпчекен пайӗн ертӳҫи Радислав Родионов ун пек факта хирӗҫлерӗ. Юри такӑнтарас тенине вӗсем тӳрех сисессине пӗлтерчӗ.
Тӗпчевҫӗсене ӗҫлеме кансӗрлемеҫҫӗ-и тесе кӑсӑкланакан та пулчӗ.
Сӗнтӗрвӑрри районӗнче ҫу уйӑхӗн 25-мӗшӗнче тухнӑ инкек ҫинчен эпир маларах пӗлтернӗччӗ ӗнтӗ. Аса илтеретпӗр, асӑннӑ кунне каҫ-кӳлем тӗлнелле Атӑлта ултӑ ҫамрӑк ларса килекен моторлӑ кимӗ ӑнсӑртран ҫаврӑнса ӳкнӗ, вара ҫакна пула кашни шыва кӗрсе ӳкнӗ. Пиллӗкӗшӗ ҫӑлӑнма пултарнӑ, 16-ҫулхи хӗр вара путса вилнӗ. Хӗрен виллине вара эрнерен Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Карапаш ялӗ ҫумӗнче ял ҫыннисем асӑрханӑ пулнӑ.
Тухнӑ инкекшӗн явапне вара 27 ҫулхи кимӗ хуҫин тытмалла пулать. Чӑваш Енӗн СКР йӗрлев управленийӗ тӗпчесе пӗлнӗ тӑрӑх инкек тухнӑ кунне моторлӑ кимӗн хуҫи ӳсӗр пулнӑ, пӗчӗк карапа ҫӳреме унӑн прави те пулман, унсӑр пуҫне кимӗре 4 ҫын вырӑннӗ (унта тӑваттӑн кӑна ларма пултарнӑ) улттӑн ларса пынӑ, ҫӑлӑнмалли жилетсем те пулман.
Ҫак кунсенче суд Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакан 27 ҫулхи ҫамрӑка «асӑрханулллӑ пулмасӑр ҫын пурнӑҫне татнӑ» статьяпа «айӑплӑ» тесе йышӑннӑ. Ӑна вара 9 уйӑхлӑх колонийе леҫмелле тунӑ.
Иртнӗ шӑматкун, ҫурлан 10-мӗшӗнче, Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Аксарин тата Мӗшӗл ялӗсенче уявсем иртрӗҫ. Мӗшӗл ял кунне вара паллӑ чӑваш ӳнерҫи Николай Васильевич Овчинников ҫуралнӑранпа 95 ҫул ҫитнине халалларӗҫ.
Паллах, уяв юрӑ-кӗвӗсӗр, ҫитӗнӳсем тунӑ ҫынсене парнесемпе чысланисӗр иртмерӗ. Вырӑнти пуҫлӑхсем те халӑх умӗнче сӑмах каларӗҫ, саламларӗҫ.
Мӗшӗл ял кунӗнче ытларах паллӑ ӳнерҫӗн пурнӑҫне аса илчӗҫ — уява та Николай Васильевич ҫуралнӑ ҫурт умӗнче ирттерчӗҫ. Порьфирьева Ева Васильевна — ӳнерҫӗн иккӗмӗш сыпӑкри аппӑшӗ — ӳнерҫӗн кун-ҫулӗ ҫинчен каласа пачӗ, хӑйӗн амӑшӗн портретне (ӑна ӳнерҫӗ ӳкернӗ) халӑха кӑтартрӗ. Чи кӑсӑкли — «Евчӗ» ӳкерчӗк ҫинче сӑнланнӑ 91-ри Алексеева Р.Е. — хӑй те уявра пурччӗ. Вулавӑш ӗҫченӗсем те ахаль ларманни курӑнчӗ — ял кунӗ тӗлне вӗсем «Пирӗн паллӑ ентеш» курав йӗркеленӗ.
Аксарин ял кунӗ вара клуб умӗнче иртрӗ. Ку уяв ял тӑрӑхӗнчи пуҫлӑхшӑн та хаваслӑ кун пулчӗ иккен — ҫак кун унӑн ҫуралнӑ кунӗпе пӗр килнӗ. Ӗсмел райповӗн суту-илӳ лавккисемсӗр пуҫне Аксарин ялне сӑнлакан сӑнӳкерчӗксем илемлетнӗ.
Моряксене асӑнса Комсомольскинче палӑк уҫни пирки эпир хыпарланӑччӗ. Пӗлекенсем каланӑ тӑрӑх, ун пекки Патӑрьелте те пур. Халӗ, ав, Шупашкар хулинче уҫма шухӑшлаҫҫӗ. Моряк пулнисем Шупашкар хулинче, Патӑрьел, Сӗнтӗрвӑрри тата Пӑрачкав районӗсенче уйрӑмах йышлӑ-мӗн.
Палӑка «Ҫӗнтерӳ» мемориал комплексӗнче вырнаҫтарӗҫ. Никӗсе Ҫарпа Тинӗс флочӗн кунӗнче янӑ. Ку мероприятие флот ветеранӗсемсӗр пуҫне тӳре-шара та хутшӑннӑ. Пӗрремӗш чула хума ӗнерхи моряксене тата кадет шкулӗн вӗренекенӗсене шаннӑ. Палӑка ҫитес ҫул уҫма палӑртаҫҫӗ.
+21.3 °C